Akciğer Kanseri Nedir?
Akciğer Kanseri, en sık gözlenen kanserlerden birisidir. Bir kısmı direk sigara içimi ile ilişkilidir. Ancak sigara içimi ile ilişkili olmayan tipleri de vardır. Primer akciğer kanserleri yani ilk odağın akciğer olduğu kanserler iki ana grupta incelenmektedir.
- Küçük hücreli akciğer kanseri: Hızlı çoğalan çabuk ilerleyen bir formdur.
- Küçük hücreli dışı akciğer kanseri: Vakaların yaklaşık %80-85’i bu gruptur. Üç alt tipi bilinmektedir. Skuamöz hücreli karsinom, adenokarsinom veya büyük hücreli karsinom.
Küçük hücreli dışı akciğer kanserleri içinde de Akciğer adenokanserleri en yaygın olanıdır. Akciğerlerin hava keseleri (alveoller) ve bronşların iç yüzeylerinde bulunan bezlerde kaynaklanır. Adenokarsinom bez olan birçok dokuda gözlenebilir. Mukus salgılarlar. Daha yavaş büyüyen hücrelerdir.
Bu kanser türü genellikle periferik akciğer dokusunda (akciğerin dış kısmında) başlar ve daha erken evrelerde semptomlar üretme eğilimindedir. Bu nedenle, adenokanser sıklıkla erken evrelerde teşhis edilir. Bazı kişiler daha yüksek risk altındadır. Sigara ve tütün ürünleri kullanımı riski artırmaktadır. Ancak hiç sigara içmeyenlerde de gözlenebilen bir kanserdir. Sigara içmeyenlerde en sık gözlenen akciğer kanseri adenokanserlerdir. Toplamda akciğer kanseri erkeklerde gözlenen en sık kanser türü olmakla birlikte kadınlarda en sık gözlenen akciğer kanseri de adenokanserlerdir. Hatta adenokanser oranı kadınlarda erkeklerden daha fazla gözlenmektedir. Sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanserlerinin büyük kısmı kadınlardadır.
Akciğer Kanseri Risk Değerlendirilmesinde Genetik Testler
Ailesinde veya kendisinde akciğer kanseri olan kişilere kanser riskini değerlendirmek amacıyla kullanılan testlerdir. Bu tür testler, kişinin kanser riskini anlamak, uygun önleyici önlemler almak ve erken teşhis için tarama metodlarını belirlemek için kullanılırlar. Yine kişinin ilaç metabolizması ile ilişkili genlerine de bakılarak kullanılacak ilaçlara ve ilaçların dozlarına karar verilmesini sağlamaktadır.
Ailesel akciğer kanseri tarama testi:
Ailesel (Herediter) kanser taraması için panel testler kullanılmaktadır. Klinikçiler farklı paneller kullanılabilmektedir. Bizim de merkezimizde kullandığımız panelde yaklaşık 220 tane kanserle ilişkisi olduğu bilinen, 400 kadar da kanserle ilişkili olduğu düşünülen “aday” genler bulunmaktadır. Yeni kanser genleri tanımlandıkça panele eklenmekte ve paneller güncel tutulmaktadır.
Akciğer Kanserinde tanı amaçlı kullanılan Genetik Testler Nelerdir?
Bu genetik testler, hastanın tümör hücrelerindeki spesifik genetik değişiklikleri tanımlayarak tedavi seçeneklerini ve prognozu daha iyi anlamamıza yardımcı olan testlerdir. Akciğer kanseri için en sık yapılan genetik testler:
EGFR (Epidermal Growth Factor Receptor) Mutasyon Testi: EGFR genindeki mutasyonlar, akciğer kanseri hastalarının tedavi seçeneklerini belirlemede önemli bir rol oynar. EGFR mutasyonları olan hastalar, hedefe yönelik tedavilere (örneğin, EGFR inhibitörleri) daha iyi yanıt verebilirler.
ALK (Anaplastic Lymphoma Kinase) Rearrangement Testi: ALK geninin yeniden düzenlenmesi, bazı akciğer kanseri türlerinde görülen bir genetik değişikliktir. ALK yeniden düzenlemesi olan hastalar, ALK inhibitörleri gibi özel tedavilere yanıt verebilirler.
ROS1 Rearrangement Testi: ROS1 geninin yeniden düzenlenmesi, akciğer kanserinin nadir bir alt türünde bulunabilir. ROS1 pozitif hastalar, ROS1 inhibitörleri gibi ilaçlara yanıt verebilirler.
BRAF V600E Mutasyon Testi: BRAF genindeki V600E mutasyonu, akciğer kanserinde bulunup hedefe yönelik tedavilere yanıt verebilen varyantlardır.
PD-L1 İmmünhistokimya Testi: PD-L1 proteininin varlığı veya yokluğu, immünoterapi tedavileri için bir belirleyici olabilir. Bu test, immünoterapiye yanıt olasılığını değerlendirmeye yardımcı olabilir.
Tümör mutasyon paneli: Birçok farklı genetik değişikliği aynı anda test etmeye yardımcı olan NGS (Yeni nesil dizileme) yöntemiyle yapılan genetik panel testlerdir. (Tümör mutasyon paneli). Kanser dokusundan yapılabileceği gibi Likid biyopsi yapılarak hastadan alınacak kandan elde edilen serumdan da yapılan çalışmalardır. Bu test ile hem çok sayıda gende mutasyon olup olmadığına bakılmakta, eş zamanlı mikrosatellit instabilitesi ve tümördeki mutasyon yükü hesaplanmaktadır. Bu paneller, tümörün genetik profilini daha ayrıntılı bir şekilde analiz etmektedir. Bu testler hastada var olan tümörün benzersiz özelliklerinin belirlenmesine yardımcı olarak “kişiselleştirilmiş tedavi” seçeneklerini ve prognozu belirlemek için önemlidir. Farklı merkezlerde farklı gen sayısı içeren testler bulunmaktadır. Merkezimizde yapılan panelde de geniş gen mutasyonlarını içeren Tümör mutasyon yükü (Tumor mutation burden),PDL/PDL1 ve mikrosatellit instabilitesini de değerlendiren bir panel kullanılmaktadır. Bu panelde eş zamanlı olarak klasik kemoterapotik ajanların hastada yaratabileceği toksik etkiler ve ilaç etkinlikleri ile ilişkili polimorfimler de değerlendirilmektedir. Akciğer kanseri tanısı konmuş hastaların, tedavi seçeneklerini değerlendirmek için bir onkolog ve genetik uzmanına danışmaları önerilir.
RNA Füzyon (Gen Füzyon) Paneli; Ayrıca kanser dokusundan RNA elde edilerek NGS yöntemi ile tüm RNA’ları görüntüleyerek füzyonlar ve bazı kayıp ve kazançları değerlendirdiğimiz bir yöntem olarak “RNA seq” hastalar için kullanılabilecek ilaçların ve prognostik belirteçlerin belirlenmesinde çok önemli bir yer tutmaktadır.
Akciğer Kanseri İçin Kullanılan Genetik Testler
- EGFR (18-21. eksonlar) (p.T790M mutasyonu dahil) (Yeni Nesil Dizi Analizi-NGS)
- KRAS (12,13,61,117, 146.kodon) (Yeni Nesil Dizi Analizi-NGS)
- ALK Yeniden Düzenlenmeleri (FISH)
- ROS1 Yeniden Düzenlenmeleri (FISH)
- HER2/ CerbB2 (FISH)
- ATRX (Dizi analizi) (Küçük h.li olmayan akciğer kanserinde)
- MSI (Mikrosatellit instabilitesi)
- MET (FISH) (amplifikasyon)
- RET yeniden düzenlenmeleri (FISH- Breakapart)
- PDL1 ekspresyonu
Akciğer Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Akciğer kanserinin belirtileri, hastalığın türüne, aşamasına ve kişiden kişiye değişebilir. Bazı yaygın belirtiler şunlar olabilir:
Öksürük: Kronik veya kanlı bir öksürük, akciğer kanseri belirtilerinden biridir.
Nefes Darlığı: Nefes alma zorluğu veya hızlı nefes alıp verme hissi.
Göğüs Ağrısı: Göğüs bölgesinde ağrı veya rahatsızlık hissi.
Hırıltılı Nefes: Nefes alırken hırıltı sesleri duyma.
Kanlı Balgam: Öksürük sırasında veya balgamda kan görülmesi.
İştah Kaybı ve Kilo Kaybı: İştahın azalması ve kilo kaybı.
Ses Kısıklığı: Kronik ses kısıklığı veya değişiklikleri.
Yorgunluk ve Zayıflık: Aniden ortaya çıkan yorgunluk hissi.
Sürekli Enfeksiyonlar: Tekrarlayan veya kronik bronşit veya zatürre gibi solunum yolu enfeksiyonları.
Parmak Ucunda Genişleme (Çomak parmak): Parmak uçlarının şişmesi veya genişlemesi.
Unutulmaması gereken önemli bir nokta, bu belirtilerin pek çok farklı sağlık sorununun belirtisi olabileceğidir. Bu nedenle, bu tür belirtileri olan kişilerin bir sağlık profesyoneline başvurması önemlidir. Akciğer kanseri erken evrelerde genellikle belirti vermez ve ilerlediğinde daha belirgin hale gelir. Bu nedenle, risk faktörlerine sahip kişilerin düzenli sağlık taramaları ve doktor kontrolleri yapmaları önerilir.
Akciğer Kanseri Erken Teşhis
Erken teşhis ve tedavi tüm kanserlerde olduğu gibi akciğer adenokanserlerinde de tedavi başarısını artırabilir. Bu nedenle, risk faktörlerine sahip olan kişiler (sigara içenler, aile geçmişi olanlar vb.) düzenli olarak sağlık kontrollerini yaptırmalı ve potansiyel semptomlara dikkat etmelidirler.
