Meme Kanseri ve Risk Değerlendirilmesinde Genetik Testler

Meme Kanseri Nedir?

Meme kanseri, meme hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde çoğalması ile olan bir kanser türüdür. Meme kanseri, genellikle meme dokusundaki “süt üreten” hücrelerden veya “süt kanallarından kaynaklanır. Meme kanseri, çoğunlukla kadınlarda olmakla birlikte nadirde olsa erkeklerde de görülebilen bir kanser türüdür.

Herediter Kanser Riski için Genetik Tarama Testleri:

Ailesinde veya kendisinde meme kanseri olan kişilere kanser riskini değerlendirmek amacıyla kullanılan testlerdir. Meme kanserlerinin yaklaşık %10’unun ailesel olduğu bilinmektedir. Bir kişi kanser tanısı aldığı zaman hem kanserin tedavisi için çalışmalar yapılmakta hem de bu kanserin ailesel olup olmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir. Ailesel olup olmadığına bakılması hem kanser olan kişinin tedavi ve takibinde özellikle kişiselleştirilmiş tedavilerin belirlenmesinde işimize yaramaktadır hem de ailedeki risk altındaki kişileri belirlememizi ve bu kişilerde kanser gelişmemesini veya çok erken tanı şansını sağlamaktadır. Yine kişinin ilaç metabolizması ile ilişkili genlerine de bakılarak kullanılacak ilaçlara ve ilaçların dozlarına karar verilmesini sağlamaktadır.

Bu genetik testler, bireylerin meme kanseri riskini artırabilecek birçok gendeki genetik varyantları (mutasyonları) araştırır. Özellikle BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki varyantlar başta olmak üzere, kanserlerle ilişkili birçok gen araştırılır. Test sonuçları, kişinin bu tür yüksek riskli genetik varyantları taşıyıp taşımadığını belirlemektedir.

Ancak unutulmamalıdır ki bu varyantları taşıyan kişiler de mutlaka kanser gelişecek anlamına gelmediği gibi, hiçbir varyant saptanmayanlarda da kanser gelişmeyeceğini söyleyemeyiz. Ancak bu testler binlerce kaynaktan alınan bilgilerle değerlendirilmektedir. Bu testlerde kanserle ilişkili bir varyant saptandığı zaman göz ardı edilmemeli varyanta göre nasıl bir tarama yapılacağı mutlaka belirlenmelidir. Kanserlerin en azından %80-85’ inin sporadik olduğu (Ailesel olmayan kanserle) göz önüne alındığında herhangi bir varyant saptanmayan bir kişi de de kanser gelişebileceği unutulmamalıdır. Bazı çevresel faktörler bu riskimizi artırabilir (Sigara içilmesi, alkol kullanımı, yanlış beslenme gibi).

Ailesel kanserler için yatkınlık araştıran testler:

Ailesel (Herediter) kanser riski için genetik tarama paneli, yaklaşık 220 tane kanserle ilişkisi olduğu bilinen, 400 kadar da kanserle ilişkili olduğu düşünülen “aday” genler bulunmaktadır. Klinikçiler farklı paneller kullanılabilmektedir. Yeni kanser genleri tanımlandıkça panele eklenmekte ve paneller güncel tutulmaktadır.

Meme kanserinde genetik testler;

Meme kanserli bir kişide kanser dokusundaki varyantları araştırmak için yapılan testlerdir. Hastanın tümör hücrelerindeki spesifik genetik değişiklikleri tanımlayarak tedavi seçeneklerini, ilaç dirençlerini ve prognozu daha iyi anlamamıza yardımcı olan testlerdir.

Meme Kanser Riski İçin Kullanılan Genetik Testler

HER2 / Östrojen / Progesteron / Ki67 ( İmmunohistokimyasal Boyama )
HER2/ ErbB2 (FISH)
P53 dizi analizi (Fonksiyon kazandıran mutasyonlar, radyasyon dozunu belirlemek için)
P53 (FISH) (Radyoresistansı belirlemek için)
BRCA1-2 (Tüm Gen Dizi Analizi) (Yeni Nesil Dizi Analizi-NGS) (PARP İnhibitörü Hassasiyeti) (Dokudan ve kandan)
PDL1 ekspresyonu
PIK3CA (Yeni Nesil Dizi Analizi-NGS) (Dokudan ve kandan)
HRR genleri ve HRD skoru çalışmaları
Genetik Panel Testi: Birçok farklı genetik değişikliği aynı anda test etmeye yardımcı olan NGS (Yeni nesil dizileme) yöntemiyle yapılan genetik panel testlerdir. (Tümör mutasyon paneli). Kanser dokusundan yapılabileceği gibi Likid biyopsi yapılarak hastadan alınacak kandan elde edilen serumdan da yapılan çalışmalardır. Bu test ile hem çok sayıda gende mutasyon olup olmadığına bakılmakta, eş zamanlı mikrosatellit instabilitesi ve tümördeki mutasyon yükü hesaplanmaktadır. Bu paneller, tümörün genetik profilini daha ayrıntılı bir şekilde analiz etmektedir. Bu testler hastada var olan tümörün benzersiz özelliklerinin belirlenmesine yardımcı olarak “kişiselleştirilmiş tedavi” seçeneklerini ve prognozu belirlemek için önemlidir. Farklı merkezlerde farklı gen sayısı içeren testler bulunmaktadır. Merkezimizde yapılan panelde de geniş gen mutasyonlarını içeren Tümör mutasyon yükü (Tumor mutation burden), PDL/PDL1 ve mikrosatellit instabilitesini de değerlendiren bir panel kullanılmaktadır. Bu panelde eş zamanlı olarak klasik kemoterapotik ajanların hastada yaratabileceği toksik etkiler ve ilaç etkinlikleri ile ilişkili polimorfimler de değerlendirilmektedir. Akciğer kanseri tanısı konmuş hastaların, tedavi seçeneklerini değerlendirmek için bir onkolog ve genetik uzmanına danışmaları önerilir.

RNA Füzyon (Gen Füzyon) Paneli; Kanser dokusundan RNA elde edilerek NGS yöntemi ile tüm RNA’ları görüntüleyerek füzyonlar ve bazı kayıp ve kazançları değerlendirdiğimiz bir yöntem olarak “RNA seq” bazı seçilen hastalar için kullanılabilecek ilaçların ve prognostik belirteçlerin belirlenmesinde çok önemli bir yer tutabilmektedir.

Kimler Meme Kanser Riski İçin Genetik Tarama Testi Yaptırmalıdır?

Meme kanseri genetik testi, belirli risk faktörlerine sahip olan veya aile geçmişinde meme kanseri olan kişiler için önerilebilir.

Aile Geçmişi: Ailesinde meme kanseri olanlarda genetik yatkınlığı olabilir. Özellikle birinci dereceden akrabalarda (anne, kız kardeş, baba veya erkek kardeş) meme kanseri öyküsü bulunan kişilerde genetik testler düşünülmelidir.
Genetik Mutasyon Taşıyıcıları: BRCA1 ve BRCA2 gibi meme kanseri riskini artıran spesifik genetik mutasyonları taşıyan bireyler için genetik testler önerilmelidir. Bu mutasyonları taşıyan kişilerin meme kanseri riski daha yüksektir.
Erken Yaşta Meme Kanseri Geçmişi: Kendi veya aile üyelerinin meme kanserini genç yaşta (örneğin 40 yaşın altında) geçirmiş olması, kanserin ailesel olma ihtimalini çok artırmaktadır.
Diğer Kanser Tipleri: Kendi veya aile geçmişinde meme kanseri dışında diğer kanser türleri varlığında; özellikle yumurtalık kanseri, pankreas kanseri başta olmakla birlikte kanserle ilişkili sendromları düşündürecek birçok kanserin varlığında, kanserlerin herediter-kalıtsal olabileceği düşünülerek genetik testler planlanmalıdır. (Li-fraumeni sendromu gibi)
Çoklu Kanser Öyküsü: Aynı kişinin veya aile üyelerinin birden fazla kanser türüne sahip olması, genetik testlerin önemini artırabilir.
Meme Kanseri Kişisel Öyküsü: Kişinin daha önce meme kanseri tanısı almış olması, yeniden gelişme riskini değerlendirmek için genetik testleri düşündürebilir.
Çok odaklı kanser gelişmiş olması: Kanserin herediter olabileceğini düşündürmektedir.
Kişide kanser dışı var olabilecek bazı bulgular klinikçi için önemli olabilir. Mide barsak sisteminde ki polipler, bazı tiroid hastalıkları, hamartom denilen kötü huylu olmayan kitlelerin varlığı bazen ailesel kanserlerle ilişkili olabilir. (Cowden sendromu, Peutz-jegher sendromu gibi hastalıklar)
İkincil kanserler: Özellikle kanser gelişen kişinin kalıtsal kanser yatkınlığı varsa ikincil kanserler zaman içinde gelişebilir. Bu açıdan hastaların takibe alınması gerekmektedir. Özellikle BRCA mutasyonu olan kişilerde yumurtalık kanseri açısından taramalar önemlidir. (Tükürük bezi kanseri, yemek borusu kanseri, mide kanseri, kolon kanseri, rahim kanseri, tiroid kanseri, yumuşak doku kanseri (sarkom), ciltte melanom, akut miyeloid lösemi (AML) ler bildirilmiştir)
Ek olarak herhangi bir yaşta over kanseri gelişmesi, aynı memede iki kere kanser olması, her iki memede kanser saptanması, kanserin triple negatif (Üçlü negatif- östrojen ve progesteron reseptörü ile HER2 negatif) olması, aynı kişi veya akrabalarda pankreas kanseri ile birlikte meme veya over kanser öyküsü, ailede birden fazla kişide meme kanseri öyküsü, ailede BRCA mutasyonu saptananlar, ailede erkek meme kanseri bulunması, kanserin ailesel olabileceğini düşündürmektedir. “Herediter kanser tarama testleri” hakkında bilgilendirilmeli ve testler planlanmalıdır.

Meme Kanseri Genetik Testi Sonuçları ve Anlamı

Meme kanseri genetik testinin sonuçları hem tarama hem de tanı testlerinde saptanan genlerdeki değişiklikler hasta kişi ve ailesi için çok önemlidir. Tanısal etkisi, ailedeki riskli kişilerin belirlenmesi, hasta kişinin tedavi planlarının yapılması gibi çok yönden değerlendirilmektedir. Mutlaka bu konuda tecrübesi olan sağlık profesyonelleri tarafından değerlendirilmeli ve detaylı genetik danışmanlık verilmelidir. Bugün yeni nesil dizileme çalışmaları ile kanserle ilişkili birçok gen olduğu bilinmekle birlikte eskiden meme kanseri denilince sadece BRCA genleri akla gelmekteydi.

BRCA genlerinin öneminden dolayı, ayrıca bahsetmek gerekir;

Meme kanserlerinin yaklaşık %10’u aileseldir. Hem sporadik hem ailesel kanserlerde BRCA genleri önemlidir. BRCA genleri DNA tamirinde görevli genlerdir. Herkeste bu genlerden birisi anne birisi babamızdan gelmek üzere iki kopya bulunur. Bu genlerden birisinde patolojik bir varyant olduğu zaman kanser için yatkınlıktan bahsedilir.

BRCA testi pozitif çıkan birinin bilmesi gerekenler:

Bu varyantı taşıyan kişi çocuklarına bu varyantı %50 ihtimalle aktarır.
Ailesel yatkınlık araştırmak için kandan çalışılabilir. Sporadik olanlarda çalışma ya tümör dokusundan ya da serumda dolaşan serbest DNA’dan çalışmak üzere özel bir tüpe alınan kandan yapılabilir (Likid biyopsi).
BRCA mutasyonu taşıyan kadınların yaklaşık yarısında 70 yaşına kadar kanser geliştiği bilinmektedir. (BRCA1 mutasyonları olanlarda oran %59-87, BRCA2 geni mutasyonları olanlarda %33-80 oranında görünmektedir.)
Ailesinde meme kanseri olanlarda kanser gelişme oranı daha yüksektir. Bu varyantı taşıyanlarda ikinci kez kanser gelişme riski de artmaktadır.
BRCA1 mutasyonu taşıyan erkeklerde prostat kanseri riski, BRCA2 mutasyonu taşıyan erkeklerde meme kanseri riski görülmektedir. Bu nedenle pozitif ailelerde erkekler de taranmalıdır. Bu ailelerde meme kanseri daha erken yaşlarda (50 yaş ve altı) ortaya çıkmakta ve daha hızlı klinik seyir göstermektedir.
BRCA1 veya BRCA2 varyantlarına sahip hem erkek hem de kadınlar, risk artışı düşük olmasına rağmen, pankreas kanseri açısından da riskin arttığı bilimeli ve takip edilmelidir.
Ayrıca BRCA1 ve BRCA2’deki belirli varyantlarnın bazı kan hastalıkları ve özellikle Fanconi anemisi ile ilişkisi bilinmektedir. Her ebeveynden bu varyantlardan birini alan çocuklarda Fanconi anemisi gelişebileceği konusunda danışmanlık verilmelidir.

Genetik testleri yaptırmanın faydaları nelerdir?

Genetik Yatkınlığın Belirlenmesi: Genetik testler, bireylerin meme kanseri riskini artırabilecek belirli genetik mutasyonları veya değişiklikleri tanımlayabilir. Özellikle BRCA1 ve BRCA2 genleri gibi bazı genlerde saptanan önemli mutasyonlar, Bu konuda deneyimli hekimler tarafından değerlendirilmelidir. Detaylı genetik danışma verilmelidir.
Kişiselleştirilmiş Tıbbi Tavsiyeler: Genetik test sonuçları, bireylere kişiselleştirilmiş tıbbi tavsiyeler sunmamızı sağlar. Hangi gende varyant saptandıysa bu gene ve varyantın etkisine göre tarama programı ve şekli oluşturulur. Örneğin, DNA tamir mekanizması ile ilişkili bir gen de mutasyon saptanırsa hem radyoterapi planlanırken dikkat edilmeli hem de tarama sırasında bu durum göz ardı edilmemelidir.
Erken Teşhis ve Takip: Genetik test sonuçları, bireylerin farkındalığını artırmakta kendilerini ihmal etmelerini önlemektedir. Düzenli taramalar erken tanıyı sağlamakta bu da hayat kurtarmaktadır.
Tedavi Seçeneklerinin Kişiselleştirilmesi: Genetik test sonuçları, meme kanseri teşhisi konulduğunda tedavi seçeneklerini kişiselleştirmeye yardımcı olabilir. Özellikle hormon reseptörleri veya hedefe yönelik tedaviler gibi tedavi seçenekleri, genetik profillere göre belirlenebilir. Bu testler kanser tanısı konulan hastalara ilk yapılan testlerdir. Çok kıymetlidir. Tedavi başarıları çok yüksektir. Özellikle Hormon negatif çıkan hastalar için ileri testler daha da önemlidir.

Her geçen gün bu hastalıkların mekanizmaları aydınlatıldıkça hem tanısal amaçlı hem de tedavi amaçlı genetik ve immünoloji kökenli gelişmeler olmaktadır. Bunların takip edilmesi çok önemlidir. Bu çalışmalar sırasında saptanan bir gelişme bir kişinin hayatına bile dokunsa bizim için çok kıymetlidir.